GİRİŞ
Daha önce ilk iki bölümü yayımlanan ve bugün de son bölümü okuyucular ile paylaşılacak olan Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesine sebep olan “Karadeniz Baskını ve Sonuçları” başlıklı üç bölümden oluşan makale kapsamında ilk iki yazıda genel savaşın başlamasından Osmanlı Donanmasının, Rusya’nın Karadeniz’deki deniz üs ve limanlarını bombalamasına kadar olan süreç hakkında okuyucular ile bilgi paylaşılmış olup bugünkü makalede de Karadeniz Baskını ve sonuçları hakkında okuyucularla bilgi paylaşılacaktır.
BAKANLAR KURULUNDA TARTIŞMALAR…
30 Ekim 1918 tarihinde Enver Paşa “Savaş’a girdik” haberiyle Nâzırlar (Bakanlar) Kurulu toplantısına geldiğinde Nâzırlar bunu şaşkınlık ve öfkeyle karşıladılar. Önce Hükûmette, sonra da İttihat ve Terakki Fırkası (İvT) Merkez Komitesinde büyük tartışmalar yaşanır ve Enver Paşa’nın, Rusya’ya özür notası göndermesi istenir.
RUSYA’YA BEYAN EDİLEN ÖZÜR…
Nazırlar Kurulunun isteği gereği Enver Paşa, bu telgrafa “Rus gemilerinin tâcizi sonucu ateş açıldı.” ibaresi ekletip gönderince Rusya bu özür beyanını reddeder.
Sadrazam Sait Halim Paşa, 30 Ekim günü Çarlık Rusyası, İngiltere ve Fransa Büyükelçilerini Yeniköy (İstanbul)’deki yalısına davet ederek onlara özür beyanında bulunur, meselenin dostça hâlledilmesini ve Osmanlı Devleti’nin savaşa girmek istemediğini söyler. Bunun üzerine üç Büyükelçi aralarında toplanır ve fikir teatisi yaparlar. İngiltere Büyükelçisi baskın haberini memnunlukla karşılamıştı. Fransa Büyükelçisi Rus Büyükelçisine Rusya’nın hareket tarzı olarak “ya Osmanlı Devleti’ne savaş açmalı ya da Alman askerlerinin Osmanlı topraklarından çıkarılmasını istemelidir.” der.
Bu gelişmelerle eşzamanlı olarak Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından bu baskın olayının hiçbir şekilde telafi edilmesinin mümkün olmayacağı, Rusya’nın başkenti St. Petersburg’daki Osmanlı Maslahgüzarının da Rusya’yı terk etmesinin istenmesi kararlaştırılır.
RUSYA’NIN OSMANLI DEVLETİ’NE SAVAŞ İLAN ETMESİ…
31 Ekim’de Osmanlı Devleti’nden Rusya’ya iletilen notaya cevaben Rusya, Almanların Karadeniz’deki tüm kuvvetlerinin derhâl ülkelerine geri gönderilmeleri şartını ileri sürer. O esnada İstanbul’da ise Rus Büyükelçiliği, kapısının üzerindeki armaları indirmiş ve Büyükelçi Giers de pasaportunu almış bulunuyordu. Rus Büyükelçiliği görevlileri bahse konu cevap İstanbul’a gelmeden önce 1 Kasım’da saat 22.00’de Sirkeci’den özel bir trenle ayrılmışlardı. Aynı gün bir yandan İngiltere ve Fransa büyükelçileri de İstanbul’dan ayrılırken, diğer yandan da Rus birlikleri de doğu sınırlarından taarruza başlamıştı. 2 Kasım’da da Rusya Osmanlı Devleti’ne resmen savaş ilan eder ve Kafkasya sınırından taarruza geçer.
İNGİLTERE VE FRANSA’NIN, OSMANLI DEVLETİ’NE SAVAŞ İLANI…
Seferberliğin ilk günlerinden beri Osmanlı karasularında dolaşmaya başlayan İngiliz savaş gemileri, Karadeniz’deki Osmanlı Donanmasına ait savaş gemilerinin Rus liman ve gemilerine taarruzu üzerine 1 Kasım’da Osmanlı egemenliğindeki Akabe Limanı’nı bombalamış ve karaya asker çıkarmıştır.
Rusya’nın, Osmanlı Devleti’ne harp ilan etmesinden birkaç saat sonra Enver Paşa, Osmanlı Devleti'nin de Rusya'ya savaş ilan ederek, İttifak Bloku safında savaşa girildiğini duyurur. Bu gelişmeleri Londra’da dikkatle izleyen Denizcilik Bakanı Churchill, Akdeniz’deki İngiliz savaş gemilerine, Çanakkale Boğazı’nı bombalamaları emrini verir. Bunun üzerine İngiliz savaş gemileri 3 Kasım’da Çanakkale Boğazı açıklarından Ertuğrul ve Seddülbâhir mevkiindeki Türk tabyalarını top ateşine tutar. Bu taarruza eşlik eden Fransız gemileri de Kumkale ve Orhaniye tabyalarını bombardımana tâbî tutar. 5 Kasım’da da İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan eder.
© 2023. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
KAYNAKLAR:
BAYUR, Yusuf Hikmet; Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt: III/II (1914-1918 Genel Savaşı), TTK Bsmv., Ankara 1991.
BODGER, Alan; “Russia and the End of the Ottoman Empire”, The Great Powers and the End of the Ottoman Empire, Marian Kent, 2 th Ed., London 1996.
Cemal Paşa, Hatırat, (Yayına haz.: Metin Martı), Arma Yay., 5. Baskı, İstanbul 1996.
FROMKİN, David; Barışa Son Veren Barış Modern Orta Doğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922, (Çev.: Mehmet Harmancı), Sabah Kitapları, İstanbul 1994.
GÜRSEL, Haluk F.; Tarih Boyunca Türk-Rus İlişkileri, Baha Matbaası, İstanbul 1968.
KARABEKİR, Kâzım; Birinci Cihan Harbine Neden Girdik, C. 1, Emre Yay., İstanbul 1994.
MANGO, Andrew; Atatürk, (Çev.: Füsun Doruker), 2. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2004.
MCLAUGHLİN, Redmond; Yavuz’un Kaçışı, Birinci Baskı, Milliyet Yay., İstanbul 1978.
ÖNER, Özer; Yavuz ve Midilli Osmanlı’nın Son Savaşı, Yeditepe Yay., 1. Baskı, İstanbul 2012.
PAKSOY, İrfan; Cihan Harbi’nde Osmanlı Devleti, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2018.
KÖSOĞLU, Kösoğlu, Nevzat; Şehit Enver Paşa, 1. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2008.
KURAT, Akdes Nimet; Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1970.